Strata podatkowa po przejściu na ryczałt

W wielu firmach rok podatkowy nie zawsze kończy się wynikiem dodatnim. Wzrost kosztów, inwestycje, spadek popytu czy rozszerzanie działalności mogą spowodować, że przedsiębiorca wykazuje stratę. Coraz więcej firm, planuje przejście od kolejnego roku – w tym przypadku od 2026 r. – na ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Naturalnie rodzi się wtedy wątpliwość: czy zmiana formy opodatkowania oznacza, że strata z roku poprzedniego znika? W praktyce przedsiębiorcy obawiają się, że wybierając ryczałt stracą możliwość jej odliczenia, ponieważ ryczałt nie przewiduje kosztów uzyskania przychodów. Tymczasem przepisy prawa podatkowego przewidują rozwiązanie korzystne dla podatników – i w niektórych przypadkach pozwalają na rozliczenie straty nawet po zmianie formy opodatkowania.

Przenoszenie strat między formami opodatkowania

Kluczowe znaczenie mają dwa akty prawne: ustawa o ryczałcie oraz ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. To właśnie ich współdziałanie powoduje, że strata nie przepada przy przejściu np.: z zasad ogólnych na ryczałt.

Strata podatkowa po przejściu na ryczałt - najważniejszy przepis znajduje się w art. 11 ust. 1 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym (u.z.p.d.), który wyraźnie dopuszcza możliwość rozliczenia straty powstałej przy innym sposobie opodatkowania. Przepis ten brzmi:

„Podatnik uzyskujący m.in. przychody z działalności gospodarczej i opłacający ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, może odliczyć od przychodów stratę, o której mowa w art. 9 ust. 3–3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.”

Z kolei art. 9 ustawy o PIT określa zasady rozliczania strat. Art. 9 ust. 3 u.p.d.o.f. stanowi:

„O wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, podatnik może obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych (...).”

Następnie art. 9 ust. 3a u.p.d.o.f. wprowadza możliwość jednorazowego odliczenia części straty:

„Podatnik może jednorazowo obniżyć dochód uzyskany z danego źródła przychodów o wysokość straty nieprzekraczającą 5 000 000 zł (...). Pozostała część straty podlega rozliczeniu w kolejnych latach podatkowych, w wysokości nieprzekraczającej 50% straty w jednym roku podatkowym.”

Istotny jest także art. 9 ust. 3b u.p.d.o.f., który potwierdza, że przepisy o rozliczaniu strat stosuje się również wtedy, gdy przedsiębiorca zmienia formę opodatkowania.

Łącząc te regulacje otrzymujemy przekaz prawny: strata nie znika wraz ze zmianą formy opodatkowania, a podatnik nadal ma prawo ją rozliczać – o ile oczywiście spełnia warunki.

Co w praktyce oznacza możliwość odliczenia straty po przejściu na ryczałt?

Jeżeli przedsiębiorca w 2025 r. osiągnie stratę z działalności opodatkowanej na zasadach ogólnych, a od 2026 r. przechodzi na ryczałt – zachowuje pełne prawo do jej rozliczenia. Mechanizm działa na prostym założeniu: strata podatnika nie jest cechą formy opodatkowania, lecz elementem historii gospodarczej prowadzonej działalności.

Skoro art. 11 ust. 1 ustawy o ryczałcie pozwala odliczać straty, a ustawa o PIT nie wprowadza żadnych ograniczeń dotyczących zmiany formy opodatkowania, podatnik ma prawo np.: w latach 2026–2030 rozliczać stratę z roku 2025.

Na czym polega takie rozliczenie rozliczenie straty? W przeciwieństwie do zasad ogólnych, ryczałt opodatkowuje przychód, nie dochód. W związku z tym przedsiębiorca:

• obniża przychód o kwotę straty,

• a dopiero od tak obniżonego przychodu płaci ryczałt według właściwej stawki.

To właśnie tego dotyczy art. 11 ust. 1 u.z.p.d., który mówi o „odliczeniu od przychodów”.

W praktyce oznacza to, że zmiana formy opodatkowania nie tylko nie pozbawia przedsiębiorcy straty, lecz pozwala mu ją wykorzystać w latach, gdy działalność generuje już stabilne i wysokie przychody.

Dlaczego możliwość rozliczania strat po zmianie formy opodatkowania jest istotna dla firm?

Przedsiębiorcy podejmują decyzję o zmianie formy opodatkowania z wielu powodów – zwiększenie przychodów, zmianę struktury kosztów, inwestycje czy rozwój działalności. Ryczałt bywa korzystny m.in. wtedy, gdy:

• firma generuje wysokie przychody przy relatywnie niższych kosztach,

• przedsiębiorca nie chce rozbudowanej ewidencji kosztów,

• struktura działalności nie wymaga dokumentowania kosztów,

• firma zaczyna wchodzić w okres intensywnej sprzedaży lub ekspansji.

Gdy poprzedni rok zakończył się stratą, możliwość rozliczenia straty w kolejnych latach – niezależnie od formy opodatkowania – daje przedsiębiorcy elastyczność podatkową, która w wielu przypadkach realnie obniża obciążenia fiskalne.

To rozwiązanie szczególnie cenne dla firm inwestujących w rozwój, gdzie koszty ponoszone w jednym roku przynoszą efekty dopiero w kolejnych latach.

Kiedy strata może przepaść?

Istnieją sytuacje, w których prawo do rozliczenia straty może zostać utracone. Strata może być odliczona tylko od przychodów danego źródła. Jeżeli podatnik nie osiągnie przychodu, nie może odliczyć straty – choć lata odliczenia nadal biegną. Strata z 2025 r. może być rozliczana najpóźniej do 2030 r. Po tym czasie niewykorzystana część przepada.

Strata podatkowa po przejściu na ryczałt – podsumowanie

Możliwość rozliczenia straty również po zmianie formy opodatkowania wynika wprost z obowiązujących przepisów. Istotny jest art. 11 ust. 1 ustawy o ryczałcie, w którym wskazano:

„Podatnik opłacający ryczałt może odliczyć od przychodów stratę, o której mowa w art. 9 ust. 3–3b ustawy o PIT.”

Oznacza to, że strata z 2025 r. może być wykorzystywana w latach 2026–2030, nawet jeżeli podatnik decyduje się przejść na ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Odliczenie jest możliwe pod warunkiem:

• wykazania straty w zeznaniu za 2025 r.,

• zachowania pięcioletniego terminu,

• stosowania limitów z art. 9 ust. 3–3b u.p.d.o.f.,

• oraz nieprzerwania źródła przychodów, czyli kontynuowania działalności.

Mechanizm ten daje firmom większą swobodę w wyborze formy opodatkowania i pozwala wykorzystać stratę w latach, w których działalność generuje już wyższe przychody. To praktyczne i korzystne rozwiązanie dla przedsiębiorców planujących rozwój, uproszczenie rozliczeń lub zmianę modelu działania.