Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która wejdzie w życie 1 listopada 2024 roku, wprowadza nowe rozwiązanie – tzw. wakacje składkowe. Dzięki temu przedsiębiorcy spełniający określone warunki będą mogli uzyskać czasowe zwolnienie z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za jeden wybrany miesiąc w roku. Jednak prawo do wakacji składkowych nie przysługuje wszystkim prowadzącym działalność gospodarczą. Znaczenie mają rodzaj i status składek, którym podlega przedsiębiorca.
Wakacje składkowe – dla kogo?
Wakacje składkowe są przewidziane dla przedsiębiorców, którzy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (u.s.u.s.). Wymóg ten jest jasno sformułowany w dodanym art. 17a ust. 1 u.s.u.s., który stanowi, że wakacje składkowe dotyczą zwolnienia przedsiębiorcy z opłacania należnych składek na jego własne obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Przepis ten wskazuje wyraźnie, że chodzi o składki z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, które są obowiązkowe dla ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego.
Przykład: Przedsiębiorca, który prowadzi działalność gospodarczą i opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dobrowolnie, a nie obowiązkowo, nie będzie mógł skorzystać z wakacji składkowych. Warunki określone w art. 17a ust. 1 wskazują na konieczność podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom, a w tym przypadku przedsiębiorca jedynie dobrowolnie przystępuje do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego.
Podstawa prawna – warunki wakacji składkowych ZUS
Nowe przepisy wprowadzają do u.s.u.s. art. 17a, który wyraźnie określa zakres zwolnienia z opłacania składek. Przepis ten precyzuje, że wakacje składkowe odnoszą się do ubezpieczeń obowiązkowych. Oznacza to, że przedsiębiorca korzystający z tej ulgi musi podlegać obowiązkowo wszystkim trzem podstawowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu.
Dodatkowo, zgodnie z art. 17a ust. 3 u.s.u.s., wakacje składkowe mogą objąć również składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Warunkiem jest jednak, aby przedsiębiorca w miesiącu złożenia wniosku oraz miesiącu go poprzedzającym był objęty ubezpieczeniem chorobowym, co jest możliwe tylko wtedy, gdy dobrowolnie przystąpił do tego ubezpieczenia.
Przepisy dotyczące wakacji składkowych wprowadzono nowelizacją ustawy z 9 maja 2024 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. W wyniku tej nowelizacji do art. 17a u.s.u.s. dodano wyraźne postanowienie, że „zwolnienie dotyczy składek z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej przedsiębiorcy, który obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu”. W ten sposób ustawodawca jednoznacznie określił, że ulga wakacji składkowych nie jest skierowana do przedsiębiorców podlegających dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym, nawet jeśli dotyczą one emerytury czy renty.
Dobrowolne ubezpieczenia społeczne a obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne
Przedsiębiorca, który opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dobrowolnie, a nie obowiązkowo, oraz obowiązkowo podlega jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu i wypadkowemu, nie będzie kwalifikował się do skorzystania z wakacji składkowych. Taka sytuacja występuje często, gdy przedsiębiorca jest jednocześnie zatrudniony na etacie i podlega obowiązkowym składkom z tytułu umowy o pracę. W takim przypadku składki emerytalne i rentowe z działalności są dla niego dobrowolne. Tacy przedsiębiorcy nie spełnią wymogu ustawowego, gdyż nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu działalności gospodarczej.
Z art. 12 ust. 1 u.s.u.s. wynika, że przedsiębiorca podlega ubezpieczeniu wypadkowemu jedynie wtedy, gdy spełnia kryteria obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Innymi słowy, brak obowiązku ubezpieczenia emerytalnego i rentowego skutkuje brakiem obowiązku ubezpieczenia wypadkowego, co automatycznie wyłącza możliwość skorzystania z wakacji składkowych.
Wyrejestrowanie z dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych
Dobrowolne ubezpieczenia społeczne a wakacje składkowe – zasady dla przedsiębiorców - jeśli przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, może rozważyć wyrejestrowanie się z tych ubezpieczeń, gdy nie chce dalej ich opłacać. Art. 14 ust. 2 pkt 1 u.s.u.s. wskazuje, że dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i rentowe może ustać od dnia wskazanego w zgłoszeniu wyrejestrowania z ubezpieczeń (formularz ZUS ZWUA), nie wcześniej jednak niż od dnia złożenia zgłoszenia.
Jednak wyrejestrowanie z dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego sprawia, że przedsiębiorca przestaje również podlegać ubezpieczeniu wypadkowemu, które jest powiązane z obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Takie rozwiązanie może być korzystne dla osób chcących ograniczyć swoje obciążenia składkowe, choć nie jest równoznaczne z wakacjami składkowymi, które obejmują jedynie przedsiębiorców objętych obowiązkowymi składkami.
Przykład wakacji składkowych ZUS
Pani Anna prowadzi działalność gospodarczą i od 7 października 2024 roku dobrowolnie opłaca składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz obowiązkowo ubezpieczenie zdrowotne i wypadkowe. Jednocześnie pracuje na umowę o pracę, co powoduje, że składki emerytalne i rentowe z działalności nie są obowiązkowe. Ponieważ Pani Anna dobrowolnie opłaca składki emerytalne i rentowe z działalności, nie będzie mogła skorzystać z wakacji składkowych. Spełnienie warunku z art. 17a ust. 1 u.s.u.s. dotyczącego podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu nie jest w jej przypadku możliwe, gdyż brak tu obowiązkowego podlegania tym składkom.
Warto sprawdzić:
Jakie składki obejmują wakacje składkowe?
Zgodnie z art. 17a ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 u.s.u.s., wakacje składkowe obejmują składki na:
ubezpieczenie emerytalne,
ubezpieczenie rentowe,
ubezpieczenie wypadkowe,
dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, jeśli przedsiębiorca był objęty tym ubezpieczeniem w miesiącu złożenia wniosku oraz w miesiącu poprzedzającym,
składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy, jeżeli przedsiębiorca jest zobowiązany do ich opłacania.
Wyłączenie składek na ubezpieczenie zdrowotne z wakacji składkowych jest istotne – składka zdrowotna musi być uiszczana niezależnie od tego, czy przedsiębiorca korzysta z tej ulgi, czy nie.
Dobrowolne ubezpieczenia społeczne a wakacje składkowe – zasady dla przedsiębiorców - podsumowanie
Przepisy dotyczące wakacji składkowych są skierowane do przedsiębiorców podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy podlegający dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym, w tym emerytalnemu i rentowemu, nie będą mogli skorzystać z tej ulgi. Ustawa zakłada, że w przypadku dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczeń emerytalnych i rentowych przedsiębiorca może w razie potrzeby wyrejestrować się z tych ubezpieczeń, co zwalnia go z ich opłacania.