Wprowadzenie wakacji składkowych, które weszły w życie 1 listopada 2024 r. na mocy ustawy z dnia 9 maja 2024 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (u.z.u.s.u.s.), pozwala przedsiębiorcom spełniającym określone warunki na skorzystanie ze zwolnienia z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za jeden wybrany miesiąc w roku kalendarzowym. Poniżej omawiamy szczegółowe zasady, w tym kody ubezpieczenia, których należy używać w raportach ZUS DRA i ZUS RCA, oraz kwestie związane z opłacaniem składek na Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Solidarnościowy (FGŚP).
Wakacje składkowe - sprawdź ulgę
Podstawą prawną zwolnienia z opłacania składek społecznych dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą jest art. 17a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (u.s.u.s.) w brzmieniu obowiązującym od 1 listopada 2024 r.
Zgodnie z tym przepisem, przedsiębiorcy mogą zostać zwolnieni z obowiązku opłacania składek na:
ubezpieczenie emerytalne,
ubezpieczenie rentowe,
ubezpieczenie wypadkowe.
Dodatkowo, zgodnie z art. 17a ust. 3 u.s.u.s., jeśli przedsiębiorca podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, również składka na to ubezpieczenie może być objęta zwolnieniem, o ile przedsiębiorca podlegał mu w miesiącu złożenia wniosku oraz w miesiącu go poprzedzającym. Przepisy dotyczące wakacji składkowych nie obejmują składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Zasady składania deklaracji ZUS DRA i raportów ZUS RCA za miesiąc objęty wakacjami składkowymi
Kody ubezpieczenia ZUS dla wakacji składkowych w raportach ZUS DRA i ZUS RCA - na mocy art. 47 ust. 1 i ust. 2 u.s.u.s., przedsiębiorcy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą mają obowiązek składania deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA oraz imiennego raportu miesięcznego ZUS RCA. Nawet jeśli przedsiębiorca korzysta z wakacji składkowych, obowiązek ten pozostaje w mocy, a deklaracja i raport powinny zostać przekazane do ZUS do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu objętym zwolnieniem z opłacania składek.
Kody ubezpieczenia do raportu ZUS RCA dla wakacji składkowych
ZUS określił szczególne kody ubezpieczenia, które przedsiębiorcy powinni stosować w raportach ZUS RCA, gdy składki na ubezpieczenia społeczne są finansowane przez budżet państwa (zgodnie z art. 53 u.s.u.s.).
Kod ubezpieczenia zależy od rodzaju ulgi lub podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, do której przedsiębiorca jest uprawniony:
Kod 05 14 – dla przedsiębiorców, którzy opłacają składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wynoszącej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, zgodnie z art. 18 ust. 8 u.s.u.s. W 2024 roku minimalna podstawa wymiaru wynosi 4.694,40 zł.
Kod 05 74 – dla przedsiębiorców korzystających z preferencyjnych składek ZUS, gdzie podstawa wymiaru składek wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia, co jest zgodne z art. 18a ust. 1 u.s.u.s. Na 2024 rok minimalna podstawa wynosi 1.272,60 zł.
Kod 05 94 – dla przedsiębiorców korzystających z ulgi mały ZUS plus, w którym podstawa wymiaru składek jest zależna od dochodu zgodnie z art. 18c ust. 1 i 2 u.s.u.s. W tym przypadku podstawa wymiaru nie może być niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia ani wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (od 1.272,60 zł do 4.694,40 zł w 2024 roku).
W przypadku raportowania składek, które przedsiębiorca finansuje samodzielnie (składki na ubezpieczenie zdrowotne czy dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, jeśli nie jest zwolniony z opłacania tej składki), raport ZUS RCA należy złożyć z aktualnym kodem ubezpieczenia.
Składki na Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Solidarnościowy (FGŚP) w miesiącu objętym wakacjami składkowymi
Zgodnie z art. 32 ust. 2 u.s.u.s., art. 104 ust. 1 pkt 3 lit. l ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz art. 4 ust. 1a ustawy o Funduszu Solidarnościowym, przedsiębiorcy korzystający z wakacji składkowych są zwolnieni z opłacania składek na Fundusz Pracy oraz Fundusz Solidarnościowy za miesiąc objęty wakacjami składkowymi.
Jednakże przepisy nie przewidują, aby te składki były uzupełniane przez budżet państwa, co oznacza, że:
a) Przedsiębiorca opłacający składki wyłącznie za siebie:
Nie wykazuje składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy w deklaracji ZUS DRA za miesiąc objęty wakacjami składkowymi.
b) Przedsiębiorca zatrudniający innych ubezpieczonych (pracowników lub zleceniobiorców):
Powinien wykazać składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy jedynie za te osoby zatrudnione, które podlegają tym ubezpieczeniom, natomiast za siebie tych składek nie wykazuje.
Warto sprawdzić:
Czy wspólnik spółki cywilnej, jawnej lub komandytowej może skorzystać z wakacji składkowych ZUS?
Jak obliczyć limit przychodu dla wakacji składkowych ZUS jako wspólnik spółki cywilnej?
Dobrowolne ubezpieczenia społeczne a wakacje składkowe – zasady dla przedsiębiorców
PFRON a wakacje składkowe ZUS – porównanie korzyści dla przedsiębiorców
Podstawa wymiaru składek społecznych podczas wakacji składkowych
Przepisy przewidują, że za miesiąc objęty wakacjami składkowymi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie ustalona na najniższym poziomie zgodnym z zasadami określonymi w przepisach, bez stosowania art. 18 ust. 9 i 10 u.s.u.s., które normują proporcjonalne obniżenie podstawy w przypadku niezdolności do pracy lub częściowego objęcia ubezpieczeniami.
Podstawy te określa się w następujący sposób:
60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego – zgodnie z art. 18 ust. 8 u.s.u.s. Stosuje się do przedsiębiorców, którzy nie korzystają z ulg. Minimalna podstawa w 2024 r. wynosi 4.694,40 zł.
30% minimalnego wynagrodzenia – dla przedsiębiorców, którzy opłacają preferencyjne składki na ubezpieczenia społeczne, zgodnie z art. 18a ust. 1 u.s.u.s. Na 2024 r. wynosi to 1.272,60 zł.
Podstawa wymiaru składek zależna od dochodu – dla przedsiębiorców korzystających z małego ZUS plus, zgodnie z art. 18c ust. 1 i 2 u.s.u.s. Tutaj podstawa wymiaru musi mieścić się w przedziale od 30% minimalnego wynagrodzenia do 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (tj. od 1.272,60 zł do 4.694,40 zł w 2024 r.).
Za miesiąc objęty wakacjami składkowymi, składki emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz dobrowolne chorobowe będą finansowane z budżetu państwa w ramach dotacji na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (zgodnie z art. 53 u.s.u.s.), co oznacza, że przedsiębiorca zostaje odciążony z obowiązku ich finansowania. Jednak te składki są nadal traktowane jako w pełni opłacone, co zabezpiecza przedsiębiorcy prawo do świadczeń wynikających z tych ubezpieczeń.
Obowiązek złożenia dokumentacji przez ZUS w przypadku niespełnienia obowiązków przez przedsiębiorcę
Jeżeli przedsiębiorca nie wywiąże się z obowiązku terminowego złożenia deklaracji ZUS DRA i raportów ZUS RCA za miesiąc objęty wakacjami składkowymi, ZUS sporządzi te dokumenty za niego na podstawie posiadanych danych, zgodnie z art. 47 ust. 2ha u.s.u.s. Mimo to przedsiębiorca odpowiada za terminowe dostarczenie wymaganych deklaracji i raportów, co zabezpiecza poprawne rozliczenie jego składek na ubezpieczenia społeczne.
Kody ubezpieczenia ZUS dla wakacji składkowych w raportach ZUS DRA i ZUS RCA - podsumowanie
Wakacje składkowe dają przedsiębiorcom możliwość zwolnienia z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za jeden miesiąc w roku. Przedsiębiorcy powinni stosować odpowiednie kody ubezpieczenia w raportach ZUS RCA:
05 14 – dla standardowej podstawy (60% przeciętnego wynagrodzenia),
05 74 – dla preferencyjnego ZUS (30% minimalnego wynagrodzenia),
05 94 – dla małego ZUS plus (podstawa zależna od dochodu).
Wakacje składkowe zwalniają również z opłacania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy za siebie, ale przedsiębiorcy zatrudniający pracowników lub zleceniobiorców powinni wykazywać te składki za pozostałe osoby. W przypadku nieprzekazania deklaracji, ZUS sporządzi je za przedsiębiorcę, co wiąże się z odpowiedzialnością za prawidłowość rozliczeń.
